قیامت به امر الهی (قرآن)در بسیاری از آیات قرآن کریم اشاره دارد بر اینکه وقوع قیامت به امر تکوینی خداوند است. فهرست مندرجات۱.۱ - حکومت مخصوص خدا ۱.۱.۱ - حکومت روز حشر ۱.۱.۲ - آیه مربوط به رستاخیز ۱.۲ - نزدیکی قیامت ۱.۲.۱ - قدرت بر قیام قیامت ۱.۲.۲ - ساعه به معنای قیامت ۱.۳ - امر الله ۱.۳.۱ - خسارت اهل باطل ۱.۴ - هولناکی مجازات قیامت ۱.۴.۱ - عقوبت شدید تر در قیامت ۲ - پانویس ۳ - منبع ۱ - برپایی قیامت به امر خداوقوع قیامت به امر تکوینی خداوند است: ۱.۱ - حکومت مخصوص خدا... ویوم یقول کن فیکون قوله الحق وله الملک یوم ینفخ فی الصور عــلم الغیب والشهـدة وهو الحکیم الخبیر. . «اوست که آسمانها و زمین را بحق آفرید و آن روز که (به هر چیز) می گوید: «موجود باش! » موجود می شود سخن او، حق است و در آن روز که در « صور» دمیده می شود، حکومت مخصوص اوست، از پنهان و آشکار با خبر است، و اوست حکیم و آگاه.» ۱.۱.۱ - حکومت روز حشرسیاق آیه دلالت دارد بر اینکه: مقصود از آن چیزی که خدایش می گوید: " موجود شو، پس موجود می شود" همان روز حشر است، گر چه خلقت هر موجود دیگری هم همین طور است، به شهادت اینکه فرمود: " انما امره اذا اراد شیئا ان یقول له کن فیکون" کلمه" یوم" ظرفی است متعلق به" یقول" و معنایش این است: " روزی که به قیامت می گوید موجود شو، موجود می شود". ۱.۱.۲ - آیه مربوط به رستاخیزبعضی احتمال داده اند که منظور از این جمله همان آغاز آفرینش و مبدء جهان هستی باشد که همه چیز به فرمان او ایجاد شده است، ولی با توجه به اینکه" یقول" فعل مضارع است، و اینکه قبل از این جمله اشاره به اصل آفرینش شده و همچنین با توجه به جمله های بعد می توان گفت که این جمله مربوط به رستاخیز و فرمان الهی در باره آن است همانطور که در جلد اول صفحه ۲۹۹ (ذیل آیه ۱۱۷ بقره) گفتیم منظور از جمله کن فیکون این نیست که خداوند یک فرمان لفظی به عنوان" موجود باش" صادر می‌کند بلکه منظور این است هر گاه اراده او به آفرینش چیزی تعلق گیرد، بدون نیاز به هیچ عامل دیگری، اراده اش جامه عمل به خود می پوشد، اگر اراده کرده است یک دفعه موجود شود، یک دفعه موجود خواهد شد و اگر اراده کرده است تدریجا موجود گردد، برنامه تدریجی آن شروع خواهد شد. ۱.۲ - نزدیکی قیامت. . ومآ امر الساعة الا کلمح البصر او هو اقرب ان الله علی کل شیء قدیر. . «غیب آسمانها و زمین، مخصوص خداست (و او همه را می داند) و امر قیامت (بقدری نزدیک و آسان است) درست همانند چشم برهم زدن، و یا از آن هم نزدیکتر چرا که خدا بر هر چیزی تواناست! » ۱.۲.۱ - قدرت بر قیام قیامتو این در واقع اشاره به ایراد دیگری از منکران معاد است که می گفتند: چه کسی توانایی بر این کار دارد، این کار کار فوق العاده مشکلی است، قرآن در پاسخ آنها می گوید: برای شما که قدرت ناچیزی دارید این برنامه مشکل به نظر می رسد اما برای خداوندی که قدرتش بی پایان است آن قدر ساده است همانند یک چشم بر هم زدن شما که هم سریع است و هم بسیار آسان! جالب اینکه بعد از بیان تشبیه قیام قیامت به یک نگاه سریع یا چشم بر هم زدن، جمله" او هو اقرب" (یا از این نزدیکتر) را بیان می کند، یعنی حتی تشبیه به نگاه سریع به خاطر تنگی بیان است، به گونه‌ای سریع است که اصلا زمان برای آن مطرح نیست، و اگر تعبیر به" کلمح البصر" شده به خاطر آن است که کوتاه‌ترین زمان در منطق شما این است. به هر حال این دو جمله اشاره‌ای است زنده و گویا به قدرت بی انتهای خداوند مخصوصا در زمینه مساله معاد و رستاخیز انسانها. ۱.۲.۲ - ساعه به معنای قیامتکلمه" ساعة" به معنای قیامت است که به معنای دوم غیب، خود یکی از غیب‌های سماوات و ارض است بدو دلیل: اول برای اینکه خدای سبحان آن را در کلام خود غیب نامیده، و چون قیامت خارج از امر آسمان و زمین نیست پس غیب به معنای دوم در همین آسمان و زمین است. و دلیل دوم برای اینکه اوصافی که خداوند برای قیامت بر می شمارد اوصافی است که با این معنا سازگار است. یکی از آن اوصاف این است که در آن روز خدا بشر را خبر می دهد از آنچه که در آن اختلاف می کردند، و روزی است که سریره و باطن مردم آشکار می گردد، و روزی است که بشر به خطابی مانند خطاب" لقد کنت فی غفلة من هذا فکشفنا عنک غطاءک فبصرک الیوم حدید" مخاطب می شود، و روزی است که پروردگار شان را با خطابی چون" ربنا ابصرنا و سمعنا فارجعنا" دیدار می کنند. ۱.۳ - امر الله. . فاذا جاء امر الله قضی بالحق وخسر هنالک المبطـلون. «ما پیش از تو رسولانی فرستادیم سرگذشت گروهی از آنان را برای تو بازگفته، و گروهی را برای تو بازگو نکرده ایم و هیچ پیامبری حق نداشت معجزه ای جز بفرمان خدا بیاورد و هنگامی که فرمان خداوند (برای مجازات آنها) صادر شود، بحق داوری خواهد شد و آنجا اهل باطل زیان خواهند کرد! » (مقصود از « امر الله» قیامت است.) ۱.۳.۱ - خسارت اهل باطل" فاذا جاء امر الله قضی بالحق و خسر هنالک المبطلون"- یعنی و چون امر خدا به عذاب صادر شود، به حق داوری می شود، یعنی حق را غالب و باطل را رسوا می کند و در این هنگام است که افرادی که به باطل تمسک می کرده اند زیانکار می شوند، هم در دنیا و هم در آخرت، اما در دنیا دچار هلاکت می گردند، و اما در آخرت به عذاب دائم مبتلا می شوند. ۱.۴ - هولناکی مجازات قیامتبل الساعة موعدهم والساعة ادهی وامر. « (علاوه بر این) رستاخیز موعد آنهاست، و مجازات قیامت هولناک تر و تلخ تر است! » وما امرنا الا وحدة کلمح بالبصر. «و فرمان ما یک امر بیش نیست، همچون یک چشم بر هم زدن! » ۱.۴.۱ - عقوبت شدید تر در قیامتمعنای آیه این است که: تمامی عقوبت آنان در شکست و عذاب دنیوی خلاصه نمی شود، بلکه عقوبتی که در قیامت دارند و قبلا هم بدان اشاره کرده بودیم که موعد ایشان است عظیم تر از هر داهیه و عذاب، و تلخ تر از هر تلخی دیگر است. ۲ - پانویس۳ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۴، ص۳۶۳، برگرفته از مقاله «قیامت به امر الهی». |